Nadciśnienie tętnicze to trwałe podniesienie ciśnienia tętniczego, którego wartość wynosi wówczas 140/90 mm Hg lub więcej.
Nadciśnienie tętnicze zwykle przez wiele lat nie powoduje objawów i jeśli wartość ciśnienia tętniczego nie jest regularnie kontrolowana, zostaje wykryte w momencie pojawienia się powikłań dotyczących różnych narządów (np. serca, nerek, mózgu). Leczenie polega na modyfikacji stylu życia – odpowiedniej aktywności fizycznej i utrzymywaniu prawidłowej masy ciała, a także przyjmowaniu leków obniżających ciśnienie
1. Nadciśnienie tętnicze to choroba charakteryzująca się podwyższonym ciśnieniem krwi, czyli ciśnieniem tętniczym o wartości 140/90 mm Hg lub więcej. Chorobę tę rozpoznaje się na podstawie kilkukrotnych pomiarów ciśnienia krwi, wykonywanych zazwyczaj w kilkudniowych lub kilkutygodniowych odstępach.
Nadciśnienia tętniczego nie można zdiagnozować, opierając się na pojedynczym pomiarze ciśnienia krwi.
U większości chorych nie stwierdza się konkretnej przyczyny rozwoju nadciśnienia tętniczego. Na jego podwyższone wartości może wpływać wiele czynników:
- dziedziczna skłonność
- otyłość, zwłaszcza tzw. otyłość brzuszna (zwiększenie obwodu brzucha)
- duże spożycie soli
- proces starzenia się organizmu
- stres psychiczny
- tryb życia – osoby, które podejmują regularną aktywność fizyczną mają niższe ciśnienie tętnicze oraz mniejsze ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych niż osoby prowadzące siedzący tryb życia.
2. W zależności od przyczyny wywołującej wzrost ciśnienia tętniczego, chorych dzieli się na dwie grupy:
- u zdecydowanej większości pacjentów (ponad 90%) występuje tzw. nadciśnienie pierwotne, inaczej zwane samoistnym, co oznacza, że przyczyna nadciśnienia jest złożona i jeszcze nie w pełni poznana – wskazuje się na udział genów, środowiska, diety, stresu i stylu życia
- u 5–10% chorych na nadciśnienie tętnicze stwierdza się tzw. nadciśnienie wtórne, zwane też objawowym. U tych chorych podwyższone ciśnienie tętnicze jest tylko objawem innej choroby, dotyczącej najczęściej nerek, dużych tętnic lub zaburzeń czynności gruczołów wydzielających substancje regulujące wysokość ciśnienia krwi (np. choroby tarczycy, przytarczyc, nadnerczy). Właściwie przeprowadzone badania umożliwiają wykrycie i usunięcie przyczyny wywołującej wzrost ciśnienia krwi, a tym samym wyleczenie i trwałe uzyskanie prawidłowego ciśnienia tętniczego.
3. Jak często występuje nadciśnienie tętnicze?
Nadciśnienie tętnicze jest chorobą częstą, w populacji ogólnej dorosłych Polaków <80. rż. Występuje u 32% osób (czyli mniej więcej u co trzeciej osoby). Częściej chorują mężczyźni
4. Jakie wartości ciśnienia tętniczego uważa się za prawidłowe?
Ciśnienie krwi mierzy się w milimetrach słupa rtęci (mm Hg), a podczas pomiaru uzyskuje się dwie liczby, oznaczające ciśnienie skurczowe i rozkurczowe. Na przykład: 140/90 mm Hg, co należy odczytywać: „sto czterdzieści NA dziewięćdziesiąt słupa rtęci”. Pierwsza liczba – zawsze większa – określa ciśnienie skurczowe (tzw. górne). Druga liczba – zawsze mniejsza – określa ciśnienie rozkurczowe (tzw. dolne).
Zgodnie z obowiązującą klasyfikacją ciśnienia tętniczego za prawidłowe uznaje się ciśnienie 120–129/80–84 mm Hg.
Wyróżnia się też:
- wysokie prawidłowe ciśnienie krwi – ciśnienie skurczowe 130–139 mm Hg oraz ciśnienie rozkurczowe 85–89 mm Hg
- optymalne ciśnienie krwi – wartości ciśnienia niższe niż 120/80 mm Hg.
Jeżeli wartości ciśnienia tętniczego skurczowego i rozkurczowego należą do różnych kategorii, przyjmuje się wyższą kategorię. U osób z wysokim prawidłowym ciśnieniem krwi częściej dochodzi do rozwoju nadciśnienia tętniczego (zwłaszcza, gdy stwierdza się je u rodziców) niż u osób z ciśnieniem prawidłowym.
5. Jak rozpoznać nadciśnienie tętnicze?
Najprostszy sposób wykrycia choroby to systematyczny pomiar ciśnienia tętniczego. Należy go przeprowadzać raz w roku, nawet u osób z prawidłowym ciśnieniem.
Stwierdzenie w jednorazowym, przygodnym pomiarze umiarkowanie podwyższonego ciśnienia krwi nie zawsze świadczy o nadciśnieniu tętniczym (zobacz wyżej), ale powinno skłonić pacjenta do wykonania dalszych pomiarów oraz zgłoszenia się do lekarza w celu przeprowadzenia właściwej oceny wysokości ciśnienia tętniczego.
Osoba, u której stwierdzono nadciśnienie tętnicze, powinna się zaopatrzyć w aparat do pomiaru ciśnienia i nauczyć (pod kierunkiem lekarza lub wyszkolonej pielęgniarki) samodzielnie mierzyć ciśnienie krwi. Samodzielne pomiary ciśnienia tętniczego są bardzo ważne, dlatego lekarz w przypadku podejrzenia nadciśnienia tętniczego zaleca pacjentowi prowadzenie dzienniczka pomiarów ciśnienia. Ważna jest także technika wykonania pomiaru ciśnienia. Oprócz pomiarów domowych, lekarz na wizycie także dokonuje pomiaru ciśnienia tętniczego. W niektórych przypadkach lekarz może zlecić 24-godzinny automatyczny pomiar ciśnienia tętniczego (holter).
6. U niektórych osób występuje tzw. efekt białego fartucha, czyli wzrost ciśnienia tętniczego w trakcie pomiaru wykonywanego przez lekarza lub pielęgniarkę. Dlatego bardzo ważne jest mierzenie samodzielnie ciśnienia w domu i prowadzenie dziennika zgodnie z wskazaniami lekarza w stanie „spoczynku” przed ponownym skurczem) – to ciśnienie rozkurczowe.
Jakie zagrażania powoduje nadciśnienie tętnicze?
Nadciśnienie tętnicze na ogół przez długi czas nie powoduje dolegliwości (czasem może powodować objawy, które trudno pacjentowi powiązać z nadciśnieniem tętniczym, np. ból głowy, zaburzenia snu lub łatwe męczenie się), rozwija się skrycie i po latach prowadzi do niekorzystnych zmian w sercu (np. zawału lub niewydolności serca), mózgu (udar mózgu), a także w naczyniach krwionośnych i nerkach. Uszkadzając niektóre narządy, podwyższone ciśnienie krwi zaburza ich funkcję, czyli prowadzi do rozwoju tzw. powikłań narządowych nadciśnienia tętniczego. Obecność powikłań (przerost mięśnia sercowego, pogorszenie wydolności nerek, rozwój zmian miażdżycowych) ocenia się, wykonując badania dodatkowe
Na czym polega leczenie nadciśnienia tętniczego?
U zdecydowanej większości chorych leczenie polega na stosowaniu leków obniżających ciśnienie tętnicze. Zaleca się także modyfikację dotychczasowego stylu życia.
Zmiany stylu życia, na które powinieneś się zdecydować, jeśli chorujesz na nadciśnienie tętnicze:
- schudnij i/lub utrzymuj właściwą masę ciała; obwód brzucha (talii) nie może przekraczać 80 cm (kobiety)/94 cm (mężczyźni), BMI <25 kg/m2
- ogranicz spożycie soli kuchennej do <5 g na dobę (6 g = 1 łyżeczka), nie dosalaj potraw, unikaj produktów konserwowanych związkami sodu
- zmień dietę – najkorzystniejsza jest dieta śródziemnomorska i dieta DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) – ogranicz spożycie tłuszczów zwierzęcych, jedz więcej warzyw, owoców (bogatych w potas) i ryb
- rzuć palenie, unikaj biernego narażenia na dym tytoniowy
- ogranicz spożycie alkoholu do ≤14 j./tydz. u mężczyzn oraz <8 j./tydz. u kobiet (1 j. alkoholu to 10 g [12,5 ml] czystego etanolu)
- zwiększ swoją aktywność fizyczną – spaceruj, pływaj, zacznij jeździć na rowerze, codziennie, systematycznie podejmuj wysiłek o umiarkowanej intensywności przez 30–45 minut.
Jak się odżywiać aby zapobiec nadciśnieniu tętniczemu
- Zastąp sól innymi przyprawami – np. pieprzem czy przyprawami korzennymi. Pamiętaj, że sól jako tani i powszechnie dostępny konserwant jest dodawana do większości przetworzonych produktów spożywczych, w tym pieczywa, serów i wędlin. Unikaj również słonego jedzenia typu fast food, a także chrupek, chipsów, krakersów i słonych paluszków.
- Jedz duże ilości owoców i warzyw, zwłaszcza świeżych i bogatych w potas (banany, pomidory, ziemniaki, fasola, groch, szpinak).
- Spośród różnych rodzajów mięsa wybieraj mięso z drobiu – gotowane (nie smażone!) – lub ryby.
- Jedz gruboziarniste kasze i brązowy ryż.
- Zrezygnuj z deseru; ewentualnie wybierz sałatkę owocową lub budyń przygotowany z chudego mleka.
- Na śniadania i kolacje wybieraj pieczywo pełnoziarniste lub chrupkie, płatki kukurydziane, chude sery i jogurty oraz białko jajek.
- Jedz orzechy włoskie i migdały.
- Pij mleko niskotłuszczowe, soki z warzyw (ale uważaj na gotowe soki! – kupiony sok z pomidorów zawiera dwa razy więcej soli niż zalecana dzienna dawka) oraz herbatę bez cukru.
- Nie musisz całkowicie eliminować kawy, bezpiecznie możesz spożywać 2–3 filiżanek dziennie.
Istnieje duża szansa na uzyskanie trwałego obniżenia ciśnienia krwi.
Powodzenie Twojego leczenia zależy od regularnego przyjmowania leków, zmiany trybu życia, a także od systematycznej współpracy z lekarzem i skrupulatnego wypełniania jego zaleceń. Podejrzewasz u siebie nadciśnienie tętnicze umów się już dziś na konsultację kardiologiczną.
